Opracowanie kompleksowej strategii rozwoju turystycznego – pozwala na lepsze zarządzanie zasobami oraz skoordynowanie działań, co przyczynia się do zwiększenia konkurencyjności regionu lub miejsca w skali krajowej i międzynarodowej. Jasno określone cele oraz priorytety umożliwiają skuteczniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów, a także efektywne przyciąganie turystów.
Dzięki odpowiedniemu planowaniu, regiony zyskują lepszą pozycję w globalnym wyścigu o turystów, co prowadzi do wzrostu dochodów z turystyki oraz tworzenia nowych miejsc pracy. Poniżej odpowiedź na pytanie: dlaczego strategia turystyki?
Zalety posiadania dokumentu planującego rozwój turystyki.
| POLE | KORZYŚCI |
|---|---|
| Kulturowe | Podnoszenie świadomości wartości dziedzictwa kulturowego powoduje uwrażliwienie społeczności lokalnych na unikalność i znaczenie ich dziedzictwa historycznego oraz tradycji. Rewitalizacja zapomnianych tradycji lokalnych sprzyja inicjowaniu działań na rzecz odtworzenia i promowania zwyczajów oraz obrzędów charakterystycznych dla danego regionu. Ochrona i rozwój kultury ludowej pozwoli wspierać inicjatywy związane z pielęgnowaniem lokalnej twórczości artystycznej, rzemiosła i folkloru. Zwiększenie ochrony potencjału turystycznego poprzez efektywne zarządzanie i promocja walorów przyrodniczych oraz dziedzictwa antropogenicznego w celu ich zachowania dla przyszłych pokoleń. Rozwój zrównoważonej turystyki spowoduje wykorzystanie lokalnych zasobów w sposób sprzyjający rozwojowi społeczno-gospodarczemu, przy jednoczesnym zachowaniu ich autentyczności i trwałości. |
| Gospodarcze | Zwiększenie finansowania i inwestycji w sektor turystyczny poprzez mobilizację środków finansowych na rozwój infrastruktury turystycznej prowadzi do wzrostu dochodów budżetowych z działalności turystycznej, przyczyni się do aktywizacji gospodarczej regionów oraz poprawy warunków ekonomicznych lokalnych społeczności. Tworzenie nowych miejsc pracy i wzrost wpływów podatkowych przez rozwój turystyki sprzyja redukcji bezrobocia poprzez tworzenie nowych i lepszych miejsc pracy, jednocześnie zwiększając wpływy podatkowe do budżetów samorządowych, co umacnia znaczenie sektora turystycznego w lokalnej gospodarce. |
| Społeczne | Mobilizacja społeczności lokalnych i zaangażowanie władz samorządowych poprzez wspieranie współpracy oraz budowanie platformy dialogu na rzecz rozwoju regionu. Tworzenie przestrzeni do wyrażania interesów różnych grup spowodowane zapewnieniem forum wymiany myśli, doświadczeń i informacji, umożliwiającego lepsze zrozumienie potrzeb wszystkich interesariuszy. Rozwiązywanie konfliktów między użytkownikami i zarządcami terenu powoduje wspieranie procesów mediacji i poszukiwanie kompromisów w celu minimalizacji napięć oraz budowania harmonijnej współpracy. Podnoszenie świadomości lokalnej społeczności sprzyja edukacji mieszkańców w zakresie wartości przyrodniczych i kulturowych regionu, wzmacniająca więź z „małą ojczyzną” oraz poczucie odpowiedzialności za jej dziedzictwo. |
| Przestrzenne | Konsolidacja polityki rozwoju turystyki poprzez wprowadzenie spójnej i przemyślanej polityki rozwoju obszarów dedykowanych turystyce, mającej na celu zapewnienie zrównoważonego i kontrolowanego wzrostu tego sektora. Unikanie niekontrolowanego rozwoju pozwala na ochronę przed chaotycznym i nieskoordynowanym rozwojem funkcji turystycznych, który mógłby prowadzić do degradacji środowiska oraz spadku jakości świadczonych usług. Wprowadzenie wiążących zapisów w dokumentach strategicznych stanowi platformę integrowania kwestii rozwoju turystyki z ogólnogospodarczą strategią rozwoju kraju oraz z dokumentami lokalnymi, w tym planami zagospodarowania przestrzennego, poprzez wprowadzenie regulacji dotyczących rezerwacji terenów pod inwestycje turystyczne. Kompleksowe podejście do rozwoju turystyki ma zapewnić spójności działań w zakresie turystyki, uwzględniając również plany inwestycji turystycznych w obszarach sąsiednich, co pozwala na lepsze planowanie i koordynację działań. Optymalne zarządzanie ruchem turystycznym ma zapewnić prewencję przed niepożądanymi inwestycjami, takimi jak duplikacja projektów, oraz skuteczne zarządzanie ruchem turystycznym, w celu zminimalizowania negatywnego wpływu na lokalną społeczność i środowisko (np. overtourism). |
| Przyrodnicze | Cenne obszary przyrodnicze mogą zostać skuteczniej chronione oraz lepiej przygotowane na negatywne konsekwencje wynikające z zagospodarowania przestrzennego i intensyfikacji ruchu turystycznego. W sytuacjach nieprzewidzianych, jak np. zmiany klimatyczne czy posiadając wcześniej określony plan, regiony mogą szybciej reagować, minimalizując straty i zapewniając dalszy rozwój turystyki w długiej perspektywie (dotyczy także kryzysów zdrowotnych czy sytuacji politycznych. |
| Promocyjno-informacyjne | Dokument stanowi cenne źródło informacji o potencjale turystycznym regionu, a tym samym może pełnić funkcję materiału promocyjnego umożliwiając skuteczne dotarcie do odpowiednich grup docelowych. Dzięki odpowiedniemu planowaniu, regiony zyskują lepszą pozycję w globalnym wyścigu o turystów, co prowadzi do wzrostu dochodów z turystyki oraz tworzenia nowych miejsc pracy. |
Etap tworzenia strategii
Naukowcy wskazują trzy kluczowe zasady przy tworzeniu strategii lokalnych: konsensus społeczny w zakresie celów i zadań strategicznych, elastyczność w doborze metod i instrumentów zarządzania oraz otwartość na czynniki zewnętrzne. Rekomendują również uwzględnienie zasad takich jak partycypacja, partnerstwo, zgodność programowa i proceduralna, kompleksowe podejście do problemów ekologicznych, gospodarczych i społecznych, ochrona środowiska oraz stymulowanie rozwoju społeczno-gospodarczego. Kluczowe znaczenie przy tworzeniu strategii, w tym rozwoju turystyki, ma osiągnięcie porozumienia między różnymi podmiotami lokalnymi, m.in. władzami, społecznością, przedsiębiorcami i ekologami. Konsensus społeczny osiągnięty na etapie opracowywania strategii pomaga zminimalizować konflikty w fazie wdrażania, co przyspiesza realizację celów. Otwartość na czynniki zewnętrzne umożliwia z kolei uwzględnienie inwestycji na obszarach sąsiednich oraz w skali krajowej. Zasady te są zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju turystyki, które stanowią fundament współczesnych dokumentów strategicznych, choć wcześniej były stosowane bez formalnego wyróżnienia ich roli.
Elementy składowe strategii
Budowa strategii rozwoju turystyki powinna rozpocząć się od szczegółowej diagnozy stanu obecnego, która uwzględnia zarówno zasoby wewnętrzne, jak i zewnętrzne uwarunkowania wpływające na rozwój turystyczny obszaru.
Diagnoza ma charakter prospektywny, czyli skupia się na tych elementach, które mają obecnie lub mogą w przyszłości oddziaływać na turystykę. Podstawowe dane należy analizować według kryteriów porównawczego, funkcjonalnego oraz społecznego.
Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie analizy strategicznej (np. SWOT), mającej na celu identyfikację głównych wyzwań dla rozwoju turystyki w danym regionie.
Na podstawie wyników analizy, w fazie prognostyczno-strategicznej, opracowuje się scenariusze wariantowe, wyznacza misję, wizję oraz cele strategiczne i operacyjne, a także określa priorytetowe obszary i konkretne działania, uwzględniając kluczowe markowe produkty turystyczne. Ważnym elementem jest prognozowanie dalszego rozwoju, oparte na scenariuszach zarówno pesymistycznych, jak i optymistycznych.
Strategia powinna zawierać misję (określenie kierunków rozwoju turystyki i roli samorządu) oraz wizję (przewidywany stan turystyki w przyszłości). Realizacja celów strategii wiąże się z opracowaniem szczegółowych programów działania, które powinny być precyzyjnie opisane, uwzględniając ich nazwę, składniki, lokalizację, czas realizacji, źródła finansowania i przewidywane korzyści.
Po opracowaniu strategii następuje faza wdrożenia, której kluczowym elementem jest system monitoringu i ewaluacji. Jego celem jest bieżąca kontrola realizacji założeń oraz dostosowywanie działań do zmieniających się warunków, zapewniając tym samym efektywność i elastyczność w realizacji strategii.